بررسی تأثیر اسانس سه گونه گیاه دارویی آویشن دنایی نعناع فلفلی و مرزه خوزستانی در کنترل

Transcript

1 پژوهشهای کاربردی در گیاهپزشکی/ جلد 3 شماره 1/ سال 1333 بررسی تأثیر اسانس سه گونه گیاه دارویی و در کنترل Penicillium expansum عامل پوسیدگی کپک آبی سیب * نسیم صفری رقی ه هم تی محسن فرزانه و ساناز چگینی 1 دانشجوی کارشناسی ارشد بیماریشناسیگیاهی دانشگاه زنجان 2 استادیار گروه گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان 3 استادیار پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی دانشگاه شهید بهشتی 4 دانشجوی کارشناسی ارشد بیماریشناسیگیاهی دانشگاه تهران nassim.safari@gmail.com * مسئول مکاتبه: تاریخ دریافت: 92/00/20 تاریخ پذیرش: 93/04/11 چکیده در این مطالعه اثر اسانس سه گونه گیاه دارویی ) daenensis )Thymus خوزستانی) khuseztanica )Satureja در جلوگیری از رشد قارچ Penicillium expansum ) piperita )Mentha و مرزه عامل کپک آبی سیب در شرایط آزمایشگاه به روش اختالط با محیط کشت PDA و کاربرد مخلوط اسانسها در غلظت نهایی 066 میکرولیتر در لیتر بررسی و تأثیر آن در شرایط انبار روی میوه سیب ارزیابی شد. نتایج بررسی آزمایشگاهی نشان داد که هر سه اسانس تاثیر قابل توجهی در جلوگیری از رشد قارچ دارند بهطوریکه اسانسهای آویشن مرزه و نعناع به ترتیب در حداقل غلظتهای و 066 میکرولیتر در لیتر بازدارندگی کامل از رشد قارچ نشان دادند. از طرفی کاربرد تلفیقی ترکیب یا مخلوط اسانسها در برخی موارد باعث افزایش خاصیت ضد قارچی آنها شد. نتایج بررسی ها در شرایط انبار روی میوه سیب نشان داد که غلظت شش در هزار هر سه اسانس باعث ایجاد سوختگی روی میوه سیب گردید اما غلظت چهار در هزار اسانس بهترین کنترل را داشت و اسانسهای و در غلظت 4 در هزار به ترتیب در رتبههای بعدی قرار گرفتند. واژههای کلیدی: اسانسهای گیاهی بیماریهای پس از برداشت کپک آبی سیب. مقدمه بیماریهای پس از برداشت محصول بیمااریهاایی هستند که در طی دورههای برداشات درجاهبنادی بساته بندی انبارداری و حملونقل محصول به باازار باه وجاود میآیند و این بیماریها حتی در دمای معماولی اتااو و یاا دمای سرد یخچال تا زمان مصرف محصول باه گساترش خاود اداماه مایدهناد. قاارچهاای جانسهاای Botrytis Penicillium و Rhizopus Aspergillus اغلب بیماریهای پاس از برداشت را ایجاد میکنند. قارچهایی که بعاد از برداشات به میوهها خسارت میزنند حت ی در منااطقی کاه انبارهاای

2 صفری و همکاران 02 پیشرفته با تکنولوژی باال دارناد ها خساارتزا هساتند. میوه سیب معماوال شاش تاا 06 مااه بعاد از برداشات در سردخانه نگهاداری مایشاود و در ایان مادت در معار حمله بسیاری ازعوامل بیماریزا قارار دارد. بیمااریهاای قارچی از مه تارین عوامال بیمااریزای بعاد از برداشات سیب هستند. ایان عوامال گااهی اوقاات تاا 06 درصاد باه میاوههاا خساارت وارد میکنناد( آراس و اساای 1660(. سالها تحقیق بر اهمیت رعایت دقیاق عملیاات برداشات و بستهبندی میوه سایب و تاأثیر قاارچکشهاا در ناابودی و کاهش پیشارفت فسااد و پوسایدگی متمرکاز شاده اسات. اطالعات به دست آمده کمک میکناد تاا شایوههاای مارثر کنترل این فساد و پوسیدگی قبل و بعد از برداشت بهتار و بیشاتر توساعه داده شاود. بیمااریهاای اصالی پاس از برداشت از زخ های روی میوه شروع میشاوند و برخای از آنها حتی در دمای پائین ه قاادر باه ایجااد خساارت هستند. س و پاشی میاوههاا پایش از برداشات باا بنومیال 0 بالفاصله پس از برداشت با تیابنداز( TBZ ( شستن میاوه- باه ها با سدی اورتوفنیال فناات) SOPP ( و یاا ایمازالیال 1 صورت محلول و یا تیمارهاای واکسای در خطاوط بساته بنادی و جعباهزنای کارخانجاات رایاجتارین روش کنتارل بیماریهای پس از برداشات هساتند. ولای موضاوعی کاه باعث شده مصرف این سموم مسئلهسااز شاود مصارف بیرویه و زیانهای بهداشاتی آنهاا اسات. باه طاور کلای نمایتاوان از یاک ترکیاب سامی ناام بارد کاه تنهاا روی موجودات هدف مرثر باشد. این ترکیبهاا ممکان اسات از نظر بهداشتی زیانهایی چون مسمومیت حااد و یاا مازمن برای موجودات غیر هدف از جمله انسان خاصیت تجمعی در بدن موجودات زنده و یا خاصیت سرطانزایای داشاته باشند. در سالهای اخیر تحقیقاات گساتردهای آغااز گردیاده کاه نشان میدهد متابولیتهای ثانویه برخای گیاهاان دارویای در جلاوگیری از رشاد قاارچهاا مارثر باوده و جاایگزین مناسابی بارای ساموم شایمیایی هساتند )آراس و اساای 1660(. تحقیقات نشان داده است که گیاهان معطار متعلاق به تیرههای نعناعیان کاسنی و چتریان از ترکیبات ضاد - میکروبی و آنتیاکسیدانی برخاوردار هساتند )کارساون و همکا اران 1664(. خاصایت ضاد قاارچی برخای گیاهاان دارویی از جمله دارچین پونه کوهی رزماری مری گلای میخک فلاافل ریااحان آویااشن ماارزه زیاره لیمااو و نعاناع در تحقایقات متعددی گزارش شاده اسات )بهناام و همکاااران 1660 و فرزانااه و همکاااران ( اسااانس گیاهاان آویشان مارزه آلئاوورا و درخات چاریش دارای توانایی بازدارنادگی از رشاد میساالیومی و تولیاد اساپور توساط قاارچهاای بیمااارگر A. flavus Aspergilius niger Penicillium expansum و Rhizopus stolonifer مایباشا ند )چااارلز و همکاااران 1601(. هاادف از ایاان تحقیااق تهیااه اسااانسهااای مختلااا گیاهااان آویشاان دنااایی) )daenensis Thymus )Satureja khuzistanica( فلفلیpiperita Mentha و نعناع و بررسی خاصیت ضد قارچی آنهاا به تنهایی و یا درمخلوط با یکدیگر در کااهش رشاد قاارچ عامل بیماری کپک آبی سیب در شرایط آزمایشگاه و انبار میباشد. مواد و روشها تهیه زادمایه بیمارگر قارچ عامل پوسیدگی پس از برداشت میوه سیب یا همان کپک آبی سیب P. expansum از کلکسیون گروه کشاورزی پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی دانشگاه شهید بهشتی دریافت شد. برای تهیه زادمایه جدایه مورد نظر از کشت یک هفتهای آنروی محیط PDA 1 Benlate 2 Imazalil

3 01 بررسی تأثیر اسانس سه گونه گیاه دارویی و... نگهداری شده در دمای 10 درجه سانتیگراد و دوره نوری معمولی ) 01 ساعت روشنایی و 01 ساعت تاریکی( استفاده شد. به این ترتیب که به کشتهای مورد نظر 0 میلیلیتر آب مقطر سترون حاوی 6/60 درصد تویین 06 افزوده شده و سطح تشتکهای پتری به کمک یک لوله خمیده شیشهای سترون تراشیده شده و سوسپانسیون حاصل جهت جدا کردن کنیدیوفورها و میسلیومهای همراه از پارچه ململ 4 الیه عبور داده شد و سپس به کمک هماسیتومتر به غلظت 06 0 اسپور در هر میلیلیتر تعیین شد. تهیه مواد گیاهی و استخراج اسانس مواد گیاهی گونههای مورد آزمایش شامل پیکره رویشی و جمعآوری شده به ترتیب از مزارع و رویشگاههای صالح آباد ایالم کشکان خرمآباد و پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی دانشگاه شهید بهشتی تهیه گردید. هر یک از نمونهها بوسیله آسیاب خرد شده و سپس اسانس آنها به روش تقطیر با آب و به کمک دستگاه کلونجر به مدت سه ساعت استخراج گردید. استخراج اسانس برای هر نمونه در سه تکرار و برای هر تکرار 06 گرم نمونه گیاهی استفاده شد. اسانس بدست آمده بوسیله سولفات سدی خشک آبگیری و در شیشههای تیره رنگ در دمای چهار درجه سانتیگراد درون یخچال تا زمان آنالیز و آزمون ضد قارچی نگهداری شد. آنالیز و شناسایی ترکیبهای اسانس اسانسهای بدست آمده از هر سه گونه گیاهی با دستگاههای کروماتوگرافی گازی (GC) گازی همراه با طیا سنجی جرمی و کروماتوگرافی (GC-MS) مورد شناسایی قرارگرفتند. در ابتدا اسانس استخراج شده از هر سه تکرار برای هر گونه گیاهی مخلوط شد و یک میکرولیتر از آن به دستگاه GC تزریق شد و پس از یافتن برنامهریزی مناسب حرارتی ستون برای جداسازی کامل ترکیبهای اسانس و تعیین درصد و زمان بازداری هر ترکیب از هر گونه گیاهی یک میکرولیتر اسانس به دستگاه GC-MS تزریق شده و طیا جرمی ترکیبها تعیین گردید. شناسایی ترکیبها بر اساس شاخص بازداری و مقایسه طیا جرمی آنها با ترکیبهای پیشنهادی کتابخانه دستگاه انجام گرفت. درصد هر ترکیب با توجه به سطح زیر منحنی آن در طیا کروماتوگرام حاصل از دستگاه GC با روش نرمال کردن سطح منحنی و بدون محاسبه عامل تصحیح صورت گرفت. بررسی اثر ضد قارچی اسانسها در آزمایشگاه اثر ضد قارچی اسانسهای استخراج شده روی قارچ عامل کپک آبی سیب با روش اختالط اسانس با محیط کشت PDA بررسی شد. برای این منظور از اسانسهای مورد نظر در محلول توئین )6/60 06 درصد( امولسیون تهیه شد. همچنین محلول توئین 06 )6/60 درصد( به عنوان تیمار شاهد در نظر گرفته شد. فالسک- های حاوی محیط کشت PDA پس از اتوکالو در دمای اطاو قرار داده شد تا دمای آنها به درجه سانتیگراد تنزل یابد غلظتهای و 0166 میکرولیتر اسانس در لیتر محیط کشت به فالسک- های حاوی محیط PDA ریخته شد و به ه زده شد تا امولسیون یکنواخت به وجود آید. محیطهای حاصل بالفاصله درون ظروف پتری به قطر 9 سانتیمتری تقسی و اجازه داده شد تا محیط جامد گردد. سپس دیسکهای قارچی به قطر پنج میلیمتر توسط چوب پنبه سوراخ کن از کشتهای جوان قارچهای مذکور تهیه شد و وسط هر پتری حاوی محیط کشت یک دیسک قرار داده شد. پتری- های مایهزنی در انکوباتور در دمای 10 درجه سانتیگراد

4 صفری و همکاران 00 قرار داده شدند. پس از گذشت 14 ساعت رشد رویشی هاله هر قارچ به طور روزانه و تا زمانی که سطح محیط کشت پتریهای شاهد توسط قارچ بطور کامل اشغال شود اندازهگیری شد. در انجام این آزمایش برای هر تیمار چهار تکرار در نظر گرفته شد. درصد بازدارندگی غلظتهای مختلا اسانسها با بهره گیری از فرمول )0910( به شرح زیر IP = C-T / C : درصد بازدارندگی 066 IP C :T که در آن: : میانگین قطر هاله قارچ در تیمار شاهد ابوت میانگین قطر هاله قارچ در تیمار مورد نظر تعیین گردید و حداقل غلظت بازدارندگی کامل اسانسها در جلوگیری از رشد قارچها محاسبه گردید. به منظور بررسی قارچکشی 0 یا قارچ ایستایی 1 بودن اسانس تیمارهایی که رشد قارچی در آنها مشاهده نگردید روی محیط کشت PDA واکشت شد و رشد یا عدم رشد قارچ بر روی محیط کشت پس از یک هفته بررسی گردید. بررسی اثر ضد قارچی مخلوط اسانسها درآزمایشگاه 066 غلظت نانولیتر از اسانسها و مخلوط آنها بطور جداگانه در میلی لیتر محیط کشت مایعPDB 3 به درون چاهک های میکروپلیت سپس تعداد 90 تهیه شده و خانهای ریخته شد عدد اسپور قارچ به هر چاهک اضافه گردید. میکروپلیتهای مایه زنی شده در دمای 10 درجه سانتیگراد به مدت 51 ساعت روی شیکر- انکوباتور قرار گرفتند. تاثیر 06 تیمار ترکیبی ازسه اسانس مورد استفاده با غلظت نهایی 066 پی پی ام در محیط کشت بررسی قرار گرفت )جدول 0(. مورد PDB بررسی اثر اسانسها و مخلوط آنها در کنترل بیماری کپک آبی سیب در انبار برای این منظور از میوههای سیب که همگی سال و فاقد هر گونه تیمار شیمیایی و عارضه فیزیولوژیک بودند استفاده گردید. میوهها از نظر اندازه و شاخص رسیدگی یکسان بودند. هیپوکلریت سدی برای ضدعفونی سطحی میوهها در 6/0 درصد غوطهور شده و سپس دوبار با آب سترون شستشو داده شدند و در نهایت به مدت یک دقیقه در اتانول 56 درصد غوطهور شدند پس از خشک شدن در شرایط سترون روی هر میوه سیب در دو طرف میوه زخمی به قطر دو میلیمتر و عمق دو میلیمتر ایجاد شد. پس از گذشت یک ساعت و خشک شدن زخ ها محل زخ با 10 میکرولیتر سوسپانسیون 06 0 اسپور بیمارگر در میلیلیتر آب مقطر سترون حاوی مایهزنی شد. پس از خشک شدن زخ % 06 تویین 6/60 ها میوهها بوسیله محلولهای تهیه شده از اسانسها با غلظتهای یک دو چهار و شش در هزار محلول پاشی و در ظروف یکبار مصرف بستهبندی شده و به مدت یک هفته در اتاو کشت درجه 14 با دمای سانتیگراد و رطوبت نسبی 06 ± 0 درصد در شرایط سترون نگهداری شد. بعد از طی دوره نگهداری زخ ها از نظر ایجاد پوسیدگی دو بار یکی در روز ده و دیگری در روز بیست انبارداری بررسی شده و قطر لکهها با استفاده از کولیس اندازهگیری شد. در این آزمایش برای هر تیمار شش تکرار در نظر گرفته شد که هر تکرار شامل سه میوه و هر میوه دارای دو زخ بود. همچنین از درهزار گردید. درصد( آلوده و درصد( شاهد سال قارچکش تیابندازول با غلظت یک دو و چهار نیز به عنوان یک تیمار جهت مقایسه استفاده سیبهای محلول پاشی شده با توئین 06 و سوسپانسیون اسپور قارچ 6/60( به عنوان شاهد سیبهای محلول پاشی شده با توئین 06 )6/60 بدون سوسپانسیون اسپور قارچ نیز در نظر گرفته شد. به عنوان 1 - Fungicide 2 - Fungistate 3 - Potato Dextrose Broth

5 03 بررسی تأثیر اسانس سه گونه گیاه دارویی و... جدول 1- تیمارهای مربوط به اختالط اسانسها 022 میکرولیتر در لیتر )1(* 022 میکرولیتر در لیتر )0(* 022 میکرولیتر در لیتر )3(* شماره تیمار *مقدار اسانسها در لیتر هر تیمار را بیان میکند. تجزیه و تحلیل آماری دادهها در قالب طرح کامال تصادفی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون دانکن در سطح احنمال یک و پنج درصد به کمک نرم افزار آنالیز SAS انجام شد. نتایج ترکیبات عمده اسانسهای مورد آزمایش ترکیبهاای اصلای در اساانس آویشن دناایی تیمول 04/0 درصد آلفاترپینن 00/0 درصد و پیسیمن 5/9 درصد بود )جدول 1 (. ترکیبهای اصلی در اسانس گونه S. khuzistanica شامل کارواکرول 05/4 درصد پیسیمن 00 درصد و گاما ترپینن 00/0 درصد بود )جدول 0(. منتانول 0 درصد و منتون 01/4 درصد مهمترین ترکیبات موجود در اسانس بودند )جدول 4(.

6 صفری و همکاران 02 جدول 0 - نوع و درصد ترکیبهای عمده شناسایی شده در اسانس ) daenensis )Thymus شاخص بازدارندگی * RI( ) ترکیب درصد ترکیب موجود ردیف 0/8 529 alpha-thujene 1 1/1 533 alpha-pinene Camphene 3 0/9 594 beta-pinene 4 1/2 581 Myrcene 9 0/2 555 alpha-phelandrene 6 9/ p-cymene 9 0/ cis-sabinene hydrate 8 11/ alpha-terpinene t-sabinene hydrate epoxy-carane 11 0/ terpin-4-ol alpha-terpineol thymyl methyl ether 14 64/ Thymol 19 0/ Carvacrol 16 0/ terpinyl acetate 19 2/ carvacryl acetate 18 3/ beta-caryophyllene alpha-humulene 20 1/ beta-bisabolene Spathulenol 22 58/1 - Total * indices( )Retention شاخص بازدارندگی به نسبت خروج آلکان های n-c6( C24( روی ستون -DB 1 برآورد شده است.

7 02 بررسی تأثیر اسانس سه گونه گیاه دارویی و... جدول 3- نوع و درصد ترکیبهای عمده شناسایی شده در اسانس khuzistanica( )Satureja شاخص بازدارندگی * RI( ) درصد ترکیب موجود ردیف ترکیب 1/2 529 alpha-thujene 1 1/6 533 alpha-pinene Camphene 3 1/2 594 beta-pinene 4 1/9 581 Myrcene 9 0/2 555 alpha-phelandrene 6 11/ p-cymene 9 0/ cineole 8 18/ gama-terpinene 5 0/ cis-sabinene hydrate 10 0/ Linalool 11 0/ t-sabinene hydrate trans-2-caren-4-ol 13 0/ terpin-4-ol 14 0/ alpha-terpineol 19 0/ Thymol 16 99/ Carvacrol 19 2/ carvacryl acetate 18 0/ beta-caryophyllene 15 0/ beta-bisabolene Spathulenol 21 0/ caryophyllene oxide 22 58/8 - Total * indices( )Retention شاخص بازدارندگی به نسبت خروج آلکان های n-c6( C24( روی ستون -DB 1 برآورد شده است

8 صفری و همکاران 02 جدول 4- نوع و درصد ترکیبهای عمده شناسایی شده در اسانس ) piperita )Mentha شاخص بازدارندگی * RI( ) ردیف ترکیب درصد ترکیب Cineol-1,8 1 0/ linalool 2 32/ menthone 3 1/ borneol 4 4/ isoimenthone 9 3/ menthofuran 6 36/ menthol pulegone Lavandulyl acetate Phellanderal 10 1/ menthtyl acetate β-caryophyllene 12 2/ E-caryophyllene 13 2/ Germacrene D 14 54/4 - Total * indices( )Retention شاخص بازدارندگی به نسبت خروج آلکان های n-c6( C24( روی ستون -DB 1 برآورد شده است. بررسی اثر ضدقارچی اسانسها مخلوط با محیط کشت PDA نتایج بدست آمده از بررسی اثر ضد قارچی اسانسها در محیط جامد PDA نشان میدهد که به طور کلی با افزایش غلظت اسانس میزان فعالیت ضد قارچی افزایش یافته به طوریکه میزان شدت افزایش خاصیت بازدارندگی روی قارچ P. expansum در مورد اسانس مشهودتر بود )جدول 0(. با توجه به نتایج اسانس با حداقل غلظت بازدارندگی کامل برابر 066 میکرولیتر در لیتر محیط کشت (MIC=066μL/L( بیشترین فعالیت ضد قارچی را نشان داد در حالیکه اسانس و در غلظت 066 میکرولیتر در لیتر محیط کشت بازدارندگی

9 02 بررسی تأثیر اسانس سه گونه گیاه دارویی و... کامل نشان دادند )جدول 0(. نتایج بدست آمده از واکشت دیسکهای قارچی در تیمارهایی که رشد قارچی در آنها مشاهده نشد به منظور بررسی قارچکش یا قارچایستا بودن غلظت اسانس نشان داد اسانس و در غلظت 066 و اسانس در غلظت بیش از 0166 میکرولیتر در لیتر محیط کشت فعالیت قارچکشی دارند )جدول 0(. جدول 5- درصد بازدارندگی (IP) غلظتهای مختلف اسانسهای سه گونه گیاه دارویی در جلوگیری از رشد قارچ عامل کپک آبی سیب در شرایط آزمایشگاه به روش مخلوط با محیط کشت PDA 0 اسانس غلظت )میکرولیتر در لیتر( درصد بازدارندگی اسانسها ** h * e 69/29 b 50 a 100 a 100 g 18/99 d 62/90 a 100 a 100 a 100 h 0 f 90 c 81/29 a 100 a 100 Thymus daenensis )( Satureja khuseztanica )( Mentha piperita )( * درصد بازدارندگی در هر تیمار مربوط به چهار تکرار) چهار تشتک پتری به قطر هشت سانتیمتر( است. **حروف غیر متشابه بیانگر اختالف معنی دار در سطح % 9 p میباشد.

10 صفری و همکاران 02 در بررسای حاداقل غلظات بازدارنادگی کامال و فلفلی در غلظتای کمتار از 0166 میکرولیتار حاداقل غلظات (MIC( حداقل غلظت قارچکشی (MFC( دارویی در جلوگیری از رشد اسانسهای سه گونه گیااه قاارچ Penicillium expansum در شرایط آزمایشگاه باه روش مخلاوط باا محایط کشات PDA مشاهده شد کاه در ماورد اساانس آویشان دناایی و نعنااع فلفلای غلظات 066 میکرولیتار و مارزه خوزساتانی غلظت 066 میکرولیتر دار حداقل غلظت بازدارنادگی کامال را از خود نشان دادند. همچنین اساانس آویشان دناایی و هر دو در غلظت 066 ماکرولیتر و نعناع قارچکشی را از خود نشان دادند. بررسی اثر ضد قارچی مخلوط اسانسها در آزمایشگاه بررسای نتاایج حاصال از 06 تیماار تلفیقای از ساه اسانس در غلظت نهایی 066 میکرولیتر در لیتار نشاان داد کاربرد مخلوط اسانسها در برخی ماوارد باعاث افازایش خاصیت ضد قارچی آنها میشود )جدول 0(. از 06 تیمار تلفیقی مورد مطالعه پنج تیمار تلفیقی ذکر شاده در جادول )0( در غلظات نهاایی 066 میکرولیتار در لیتار عاالوه بار خاصیت قارچ ایستایی دارای فعالیت قارچکشی علیه قاارچ مورد آزمایش نیز بودند. جدول 6- بررسی تلفیق نوع و مقدار اسانسهای سه گونه گیاه دارویی درشرایط آزمایشگاه )غلظت نهایی 622 میکرولیتردر لیتر( به روش میکروتیتر پلیت 96 خانهای 200 میکرولیتر )3( 200 میکرولیتر )2( 200 تیمار میکرولیتر) 1 ( نوع فعالیت در 600 میکرولیتر قارچ کشی 1 قارچ ایستایی 0 قارچ کشی 3 قارچ ایستایی 4 قارچ کشی 5 قارچ کشی 6 قارچ ایستایی 7 قارچ ایستایی 8 قارچ ایستایی 9 قارچ کشی 12

11 03 بررسی تأثیر اسانس سه گونه گیاه دارویی و... بررسی اثر ضد قارچی اسانسها در شرایط انبار 1- بررسی غلظتهای مختلف اسانسها در جلوگیری از میزان پوسیدگی پس از 10 تاریکی و دمای 22 درجه سانتیگراد روز نگهداری در با توجه به نتایج بدست آمده پس از دوره نگهداری از نظر پوسیدگی میوه بین اسانسهای مختلا و غلظتهای مختلا اسانس اختالف معنیداری وجود داشت )شکل 0(. بطور کلی با افزایش غلظت اسانس تا غلظت چهار در هزار فعالیت ضد قارچی افزایش یافت ولی غلظت شش در هزار تمامی اسانسها موجب ایجاد سوختگیهایی بر روی میوه گردید که این سوختگیها خود باعث گسترش بیشتر پوسیدگی شد. نتایج حاصل از بررسی سایر غلظت های اسانسها در کاهش پوسیدگی ناشی از P. expansum در روز ده پس از انبارداری نشان داد بطور کلی با افزایش غلظت اسانس فعالیت ضد قارچی افزایش یافته و اسانس در مقایسه با سایر اسانسها از قدرت بازدارندگی بیشتری برخوردار بودند و در کل تفاوت معنیداری بین غلظت 4 در هزار اسانس با سایر اسانس ها و س تیابندازول وجود داشت. شکل 1- مقایسه میانگین تاثیر غلظتهای مختلف اسانسهای سه گونه گیاهی در جلوگیری از میزان بیماری پوسیدگی میوه سیب ناشی از Penicillium expansum پس از 12 روز نگهداری در تاریکی و دمای 05 درجه سانتیگراد.

12 صفری و همکاران بررسی غلظتهای مختلف اسانسهای گیاهی در جلوگیری از میزان بیماریزایی پس از 20 نگهداری در تاریکی و دمای 22 درجه سانتیگراد روز نتااایج حاصاال از بررساای اسااانسهااا در کاااهش پوسایدگی ناشای از.P expansum در روز بیسات پاس از انبارداری نشان داد که بطور کلی با افزایش غلظت اساانس فعالیاات ضااد قااارچی افاازایش مااییابااد. اسااانس ماارزه خوزسااتانی در غلظاات 4 در هاازار در مقایسااه بااا سااایر اسانسها از قدرت بازدارندگی بیشاتری برخاوردار باود و در سطح %0 تفاوت معنیداری با ساایر اساانس هاا و سا تیابندازول داشت و پس از آن باه ترتیاب سا تیابنادازول اسانس و اسانس در غلظات 4 در هزار بهترین کنترل را داشتند )شکل 1(. شکل 0- مقایسه میانگین تاثیر غلظتهای مختلف اسانسهای سه گونه گیاهی در جلوگیری از میزان بیماری پوسیدگی میوه سیب ناشی از Penicillium expansum پس از 02 روز نگهداری در تاریکی و دمای 05 درجه سانتیگراد

13 31 بررسی تأثیر اسانس سه گونه گیاه دارویی و... بحث قابلیت تجزیهپذیری اسانسهای گیاهی در طبیعت و سمیت پایین آنها برای انسان و سایر پستانداران و اثرات مخرب کمتر آنها در محیط زیست این ترکیبات را به جایگزین و یا مکمل سموم شیمیایی جهت حفاظت محصوالت کشاورزی و انباری تبدیل کرده است )ماسون و همکاران 1660 (. اسانسهای گیاهی با داشتن ریز مغذیها در افزایش رشد گیاه نیز مفید بوده و برای انسان و محیط زیست بیخطرند. تأثیر اسانسهای آویشن و زنیان را در کنترل رشد قارچ Aspergillus parasiticus روی گالبی مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصله نشان داد که مشتقات آویشن دارای اثر قارچکشی شدید بوده و میتواند به عنوان یک قارچکش طبیعی علیه قارچ A. parasiticus مورد استفاده قرار گیرد. همچنین تحقیقات آراس و اسای )1660( نشان داده است که اسانس ترخون به علت دارا بودن ترکیب متیل اوژنول از رشد قارچ Botrytis cinerea جلوگیری مینماید. خاصیت ضد قارچی برخی گیاهان دارویی ازجمله رزماری مری گلی میخک آویشن مرزه زیره و نعناع در تحقیقات متعددی گزارش شده است ( فرزانه و همکاران 1660 و بهنام و همکاران.)1660 مشاهده میشود بنابر تحقیقات چارلز و همکاران نیز )1601( که اسانسهای گیاهان آویشن مرزه آلئوورا و درخت چریاش دارای تواناایی بازدارندگی از رشد میسالیومی و تولید اسپور توسط قارچهای بیمارگر Rhizopus وstolonifer P. expansum A. flavus A.niger میباشد. هادیان و همکاران تحقیقات فرزانه و همکاران )1660( و همچنین )1665( بر روی اسانسهای گیاهان درمنه شرقی درمنه دشتی درمنه خراسانی و درمنه کوهی نشان داد که این اسانسها از رشد برخی قارچهای خاکزی در شرایط آزمایشگاه جلوگیری می کنند. این تحقیق همچنین حاکی از این است که نتایج از بین سه اسانس استفاده شده در شرایط آزمایشگاه و انبار عملکرد اسانس از سایر اسانسها بهتر بود. همچنین در بررسی های به عمل آمده مشخص شد که ترکیب اصلی اسانس : تیمول 04/0 درصد آلفاترپینن 00/0 درصد و پیسیمن 5/9 درصد مرزه خورستانی: کارواکرول 05/4 درصد پیسیمن 00/0 درصد و گاما ترپینن 00 درصد و : منتانول 0 درصد و منتون 01/4 درصد میباشد. این تحقیقات نشان داد تفاوت در فعالیت ضد قارچی اسانسهای گیاهی به اجزاء تشکیل دهنده آنها بستگی دارد بطوریکه یک ترکیب ممکن است به تنهایی یا به صورت تشدیدکنندگی با سایر ترکیبها فعالیت ضد قارچی اسانس را باعث شود تا در غلظت معینی تأثیر قابل قبولی داشته باشد طرفی دیگر و از نوع اسانس و غلظتهای مختلا آن در میزان بازدارندگی از رشد میسلیومی قارچ و خاصیت قارچ کشی آن نقش کلیدی دارا میباشد. پیشنهاد میشود کارایی محصوالت بیولوژیک به جای بررسی در دامنه دمایی محدود و کنترل شده در دامنه دمایی وسیعتری مورد بررسی قرار گیرد. نتایج این تحقیق در راستای ساخت قارچکشهای ارگانیک و سازگار با محیط زیست امید- بخش بوده و میتواند گامی بزرگ در راستای سالمت و ایمنی محصوالت غذایی و افزایش صادرات محصوالت کشاورزی باشد.

14 صفری و همکاران 30 منابع Arras G and Usai M, Fungitoxic activity of 12 essential oils against four postharvest citrus pathogens: Chemical analysis of Thymus capitatus oil and its effect in sub-atmospheric pressure conditions. Journal of Food Protection 64(7): Behnam S, Farzaneh M, Ahmadzadeh M and Tehrani AS, Composition and antifungal activity of essential oils of Mentha piperita and Lavendula angustifolia on post harvest phytopathogenes. Applied Microbiology and Biotechnology 71: Carson CF, Hammer KA and Riley TV, Melaleucaa lternifolia (Tea Tree) oil: Review antimicrobialnd other medicinal properties. Journal of Microbiology 19: Charles A, Onyeani SO, Osunlaja OO and Oworu AO, Evaluation of effect of aqueous plant extract in the control of storage fungi. International Journal of Sciences & Technology (6): Eckert JW and Ogawa JM, The chemical control of postharvest diseases: Deciduous fruits, berries, vegetables and root/tuber crops. Annual Review of Phytopathology 26: Farzaneh M, Ahmadzadeh M, Hadian J and Sharifi-Tehrani A, Chemical composition and antifungal activity of the essential oils of three species of Artemisia on some soil-borne phytopathogens. Applied Microbiology and Biotechnology 71: Etebarian HR, Sholberg Pl, Eastwell KC and Sayler RJ, Biological control of apple blue mold with Pseudomonas fluorescens. Journal of Microbiology 51: Hadian J, Farzaneh M, Ghorbani M and Mirjalili MH, Chemical composition and antifungal activity of the essential oil of Artemisia khorasanica on soil-born phytopathogens. Journal of Essential Oil Reserch 10: Mason TG, Wilking JN, Meleson K, Chang C B and Graves S Nanoemulsions: formation, ucture and physical properties, J. Physics: condensed matter, 18:

15 33 بررسی تأثیر اسانس سه گونه گیاه دارویی و... Study on three essential oils from Mentha piperita, Thymus daenensis and Satureja khuzistanica for controlling Penicillium expansum against of Apple Blue Mould N Safari 1 *, R Hemmati 2, M Farzane 3 and S Chegini 4 1 Graduate Student, Department of Plant Protection, Faculty of Agriculture, University of Zanjan 2 Assistant Professor, Department of Plant Protection, Faculty of Agriculture, University of Zanjan 3 Assistant Professor, Medicinal Plants and Drugs Research Institute, University of Shahid Beheshti 4 Graduate Student, Department of Plant Protection, Faculty of Agriculture,University of Tehran * Corresponding author: nassim.safari@gmail.com Received: 11 Sep 2013 Accepted: 9 Jul 2014 ABSTRACT Fungi that cause decay on postharvest products produce extracellular hydrolases and cause damage on extent range of products. Some of the secondary metabolites in medicinal herbs are useful against fungi which may provide potential alternative for chemical compounds. In the present study, antifungal activity of some essential oils that extracted from Thymus daenensis, Menthe piperita and Satureja khuzestanica, on prevention of fungal growth, Penicillium expansum decays on blue mold apple, was investigated. For this purpose, mixing method with PDA medium and appling the essential oil mixture in a final concentration of 600 microliters per liter was used in-vitro. The effect of storage conditions on apple fruit was assessed. Results showed that all three essential oils have a significant impact in preventing fungal growth, so that the essential oils of Thymus, Satureja and Mentha, respectively, at concentrations of 600, 300 and 600 microliters per liter showed prevention of fungal growth. On the other hand in some cases, consolidated application of the oils increased its antifungal properties. Generally with increasing concentrations of essential oils, activity of antifungal increased. Satureja khuzestanica essential oil had the best control and respectively Thymus daenensis, Menthe piperita, were next in the rankings. Key words: Blue mold of apple, Plant essential oil, Post harvest storage.